In het Vlaams Gewest wordt de aansprakelijkheid van aannemers in verband met de tewerkstelling van illegale derdelanders door een (onder)aannemer aangescherpt. Op 27 oktober 2023 heeft het Vlaams Parlement het ontwerp van decreet goedgekeurd en afgekondigd dat wijzigingen aanbrengt in de wet van 30 april 1999 met betrekking tot de tewerkstelling van buitenlandse werknemers. Dit decreet introduceert een extra zorgvuldigheidsplicht voor aannemers die gebruikmaken van een rechtstreekse contractant die derdelanders (niet-EER of Zwitserland) in dienst heeft.

Wat betreft de huidige wettelijke regeling: in 2013 werd een systeem van hoofdelijke aansprakelijkheid geïntroduceerd bij onderaanneming en illegale tewerkstelling, met de mogelijkheid van strafsancties. Aannemers konden destijds hun aansprakelijkheid uitsluiten door in het bezit te zijn van een schriftelijke verklaring van de rechtstreekse contractant waarin werd verklaard dat er geen illegaal verblijvende onderdanen van derde landen zouden worden tewerkgesteld.

Waarom is er behoefte aan verstrenging? Ondanks de bestaande regelgeving is de wetgever van mening dat er in alle sectoren nog steeds potentieel gevaar bestaat voor uitbuiting en misbruik bij de tewerkstelling van derdelanders. Huidige tewerkstellingsconstructies in verschillende lidstaten bemoeilijken inspectiecontroles, en inspectiediensten beschikken niet altijd over passende instrumenten voor doeltreffend optreden.

Wat is er nieuw? De nieuwe wettelijke regeling heeft niet alleen tot doel werknemers uit derde landen te beschermen, maar ook zelfstandigen uit deze landen. De bestaande regeling wordt aangevuld met een zorgvuldigheidsplicht voor aannemers die een beroep doen op een rechtstreekse contractant die derdelanders in dienst heeft. Deze plicht treedt in werking bij de aanstelling van de rechtstreekse contractant en vereist dat deze bepaalde gegevens of documenten aanlevert, waaronder identificatie- en contactgegevens, persoonlijke gegevens, informatie over de verblijfsrechtelijke situatie, en gegevens over de tewerkstelling van buitenlandse werknemers en zelfstandigen.

Het is de verantwoordelijkheid van de aannemer om extra toezicht uit te oefenen. Als de rechtstreekse contractant de vereiste gegevens niet verstrekt, moet de aannemer verzoeken om deze alsnog aan te leveren. Bij weigering van de rechtstreekse contractant moet dit onmiddellijk worden gemeld aan de sociaalrechtelijke inspecteurs.

Wanneer treedt de nieuwe regeling in werking? Het ontwerp van decreet geeft aan dat de concrete gegevens die moeten worden aangeleverd door de rechtstreekse contractant, evenals de nadere modaliteiten ervan, worden bepaald door de Vlaamse Regering. De datum van inwerkingtreding wordt ook door de Vlaamse Regering bepaald, wat betekent dat men moet uitkijken naar de publicatie van het vereiste uitvoeringsbesluit.